Milli mücadelede çeteler için dağ muharebesi kolay kabul edilebilir. Ama ovada muharebe öyle değildir. Ovada harp için top gereklidir. Uzun menzilli toplarla hedefin kolayca imha edildiği bilinmektedir.
Kuvayımilliye komutanı Aydınoğlu Tufan Bey Osmaniye’nin kurtarılması için topa ihtiyaç olduğunu açıkça belirtmiştir. Halk kahramanı haline gelen Tufan Bey, görevden ayrılmadan önce kendisinden Osmaniye’yi kurtarmasını isteyen 2’nci Kolordu Komutanı Selahattin Adil Bey’e cevabında topun öneminden bahsetmiş, sitem ederek demiştir ki;
“Atatürk’ten aldığım şifrede Ankara’da maiyetlerine tayin edildiğimi irade buyuruyorlardı. Selahattin Adil Paşa’ya vedaname yazdım. Müsaade istedim. Avdetimin bir muvaffakiyetsizlik sonunda olması için ‘Mamure, Osmaniye, Ceyhan kasabalarını alınız ve sonra gidiniz’ diye emir buyurdular. Bu emrin kabil-i icra olmadığını o zamanda Selahattin Adil Paşa hepimizden iyi bilirdi.
Tahkim edilmiş Ceyhan ve Osmaniye ile Mamure İstasyonunu topsuz almak mümkün olsaydı o vazifeyi İbrahim Bey’e ve Nuri Çavuş’a verirdi.” (52)
Osmaniye’yi kurtarmak için 7 gün mücadele eden kuvayımilliyeci Yörük Selim Bey de uzun menzilli topun eksikliğini hissetmiştir.
Divlimzade Hacı Efendi diyor ki;
“Yörük Selim Bey Kabaktepe’den topla Osmaniye’yi bombardıman ediyordu. Fakat mermileri düşmana kadar ulaşamıyor, çetelerin bulundukları yerin yakınına düşüyordu. Topun mektebe kadar getirilmesini rica ettiler. Bunun tehlikeli olduğunu bilen Yörük Selim Bey topu mektebe kadar getirdi. Mehmet Emin’in Hanı’na mektepten endaht edilen top ateşi hanın bir tarafını götürdü. Üçüncü mermi patlamadan top bozuldu.
Bu hareketten 15–20 gün sonra Ayas’ta bulunan büyük menzilli toplardan birisini İbrahim Bey getirtmiş ve Hamdilli yakınındaki mevkiye kurdurmuştu. İkinci topun da Ayas’tan Osmaniye civarına getirilmesine karar verildi. Bu topu da Osmaniyeli antikacı çalışkan, cesur, vatanperver bir zat olan Şaban Çavuş sahip olduğu camız arabaları ile getirdi. Top Osmaniye’nin batısındaki Domuzludağı’na getirildi. Bu topla Osmaniye ve İstasyon bombardıman edilmiş ise de hiç bir isabet kaydolunamadı.
Fransızlar topu almak için bir gece 6 yere yığınak yaptılar. 6000 kişilik bir kuvvetle taarruza başladılar. Domuzludağı’ndaki topu almayı hedef edindikleri anlaşıldı.” (53)
1. Dünya Savaşı’nda, İskenderun körfezini korumak için şimdiki BOTAŞ tesislerinin bulunduğu tepelere 5 top yerleştirilmiştir. Topun mermileri de Ceyhan/Kurtkulağı Kervansarayı’na depo edilmiştir.
İşgalde Fransız askerleri bu topları ya bilmediklerinden veya önemsemediklerinden imha etmemişlerdir. Kamaları ve nişangâhları kırık olan toplardan ikisi Kaymakam İbrahim Bey tarafından Ceyhan’a getirilmiştir.
Demircilerin tamir ettiği toplardan biri Hamdilli Dağı eteğindeki Kürekgediği mevkiine, diğeri de Ceyhan ile Mercin arasında, Papak (Erenler) Köyü civarındaki bir toprak tepe üzerine yerleştirilmiştir.
Kürekgediği’ndeki top 12.5luk, Papak/Erenler’deki 15’liktir. Nişangâhı olmadığı için istenen hedefe isabet ettirmekte zorluk çekildiğinden bu toplara çeteler arasında Deli Top denilmiştir.
Kendilerine zarar vereceğini sezen Fransızlar Kürekgediği’ndeki topu derhal tahrip etmişse de Ceyhanlı Kuvayımilliyeciler Papak/Erenler’deki toptan Mercin Savaşı’nda çok istifade etmişlerdir. (54)
Osmaniyeli kuvayımilliyecilerin Yumurtalık’tan getirip Dervişiye Köyü yamacındaki Domuzludağı, Topyeri mevkiine yerleştirdiği 15’lik deniz topu ile ilgili çok şey söylenmiştir. Yumurtalık’tan nasıl getirildiği ve niteliği konusunda değişik ve çelişkili bilgiler verilmiştir.
Zor Ali (Alibekiroğlu) anlatıyor;
“Ayas/Yumurtalık tarafından Zeytinbeli’nden Bala Şaban Efendi’nin manda arabaları ile Almanlardan kalma 15’lik sahil çakılı top getirildi. Domuzlu Dağı’na kurulan topla İstasyon Şube taraflarına Toprakkale tren hattına ateş ediliyordu. Deli topu getirenler; İnce Arap, Yusuf Ağa, Topçu Hasan Çavuş, Demirci Kürt Mustafa, Bala Şaban Çavuş, Topçu Kör Hasan, Basri Bey, Muhacir Hasan, Muhacir Mehmet Ağa, Mete İbrahim Bey ve bazı Ceyhan köylüleri.” (55)
Mahmut Avdan anlatıyor:
“Çetelikte iki top Ayas’ta ele geçmiş. Birisi Ceyhan kazasını dövmek üzere Kürekgediği’ne, diğeri Osmaniye’yi dövmek için Hamus suyu civarına konuldu. Nişangâhı bulunmadığı için hedefe isabet yapılamadığından ‘Deli Top’ adı verildi. Bu topu Ayas’tan getirmek için köylerde ne kadar koşum camızı ve araba varsa çalıştı.” (56)
Kürevi Müftü Ahmet (Akbaş) anlatıyor;
“İbrahim Bey Ayas civarında Harb-i Umumi’de Almanlar tarafından yerleştirilip yerinde kalan bir topu bulmuştu. Ceyhan mıntıkasında ve Yumurtalık sahilinde idi. İbrahim bey Osmaniyelilere haber gönderdi. Osmaniye mücahidi nakliye kumandanı Şaban Çavuş ve İnce Arap Yusuf (Çetinkurt) ve Topçu Ali Çavuş’un yardımıyla camızlar koşularak kızak üzerinde, icap eden bütün çete reisleriyle, kuvvetle yardım edilerek mevki-i mefkûreye yerleştirildi. Arası 12 saat idi. İnce Arap deyip geçme. Kendisinde bir çift camız kuvveti vardı. Şaban Çavuş ise nice ağır nakliyatı yapmıştı. Ali Çavuş en birinci topçu çavuşu olduğundan başka cesur, genç, dinç bir yiğit... Topu kullanmakta mahir idi. Fakat maalesef topun güllesi yoktu. Yine Ceyhan kazasından bir şahıs deli topun bulunduğu eski yerinde mermiler saklı olduğunu bildirmiş. İbrahim Bey vasıtasıyla çıkarıldı. 36 mermi ele geçti.
Topun nişangâhı olmadığı için bir çetenin topa sarılıp yönlendirmesiyle nişan alınıyor. Fransızlar bu topun başlarına iş açacağını düşünerek imha etmek için saldırıyorlar. Kanlıgeçit Harbi’nde topu imha ediyorlar.” (57)
Hamdi Gökalp anlatıyor;
“Almanlar tarafından Mütareke esnasında Yumurtalık sahillerinde tabiye edilmek üzere getirilmiş sonra öyle kalmış. Şaban Çavuş, İnce Arap vesaire tarafından Cebelibereket müdafaasında kullanılmak üzere oradan alınmıştır. Bizimkiler Osmaniye şimalindeki Domuzlu Dağı’na 15’lik bir top yerleştirmişti. Nişangâhı yoktu. Topu idare eden Ali Çavuş’tur. Fransızlar tarafından feci surette öldürüldü.”(58)
Deli Top’un 30 kadar olduğu söylenen mermisi de Ceyhan/Kurtkulağı Kervansarayı’ndan getiriliyor. Osmaniye’ye getirilen topun Domuzdağı Topyeri mevkiine yerleştirilmesi önemli bir hadise oluyor. Kanlıgeçit savaşında kullanılan top ile bir Fransız cephanesi vuruluyor. Tahrip olan top Ankara Antlaşması öncesi sükûnet döneminde tekrar tamir ediliyor ve Domuzludağı’ndaki yerine konuyor.
Her atışta hedefi vurmasa da gürültüsüyle düşmana korku, çetelere moral veren deli top efsanesi Osmaniye’de hala anlatılıyor.
“Deli Top deyip geçme. Bu topla düşman epeyce işgal olundu. Bu garip topun kendisine göre büyük işler görmesinden Fransızlar sinirlenmiş olmalı ki bunu ellerine geçirmek için hücuma kalktılar.”(59)
----------------------------------------
52-General Osman Tufan, Kilikya Doğu Bölgesinde Milli Hareketler ve Kozan Sancağı İle Mülhakatının Kurtuluş Hatıraları, Bahar Matbaası, 1964, s.108
53-A. Cevdet Çamurdan, age, s147
54-Anılarla Milli Mücadelede Ceyhan, Ceyhan Belediyesi Yay. Aralık–1986 (Yazarın notu: Bu kitabı bana getiren Hüseyin Yücel beye teşekkür ederim)
55-Ahmet Kılıç, age, s.75
56-Mahmut Avdan, age, s.25
57-Ahmet Akbaş, age, s.81
58-Hamdi Gökalp, age
59-Hamdi Gökalp, age (Yazarın notu: Çanakkale’ye her gidişimde topları inceledim. Deli Top’un özelliklerini öğrenmek istedim. 15’lik topun mermi (gülle) çapının 35cm olduğunu, Çanakkale’deki pek çok topun jilet fabrikalarında eritildiğini öğrendim. Bu bilgileri benimle paylaşan Türk Kızılay Çanakkale eski Şube Başkanı Mehmet Kaplan beye teşekkür ederim.
Osmaniye’de milli mücadelenin sembollerinden olan Deli Top’un hatırasını yaşatmak için Çanakkale’deki bir eşinin getirilip Osmaniye’de sergilenmesini çok istedim.)
