Osmaniye, yolların kavşağında bir şehirdir. Antep’e ve Maraş’a giden yollar Osmaniye’den geçmektedir.
Kanlıgeçit vadisi Osmaniye’nin boğazı kabul edilir. Halk arasında o vadideki köylere “Boğaz Köyleri” denilir.
Kuvayımilliyecilerin şehir içindeki şanlı direnişi devam ederken Fransızların Antep’e askeri destek göndermek istemesi sebebiyle Mamure-Kanlıgeçit hattı milli mücadelenin ağırlık merkezi haline gelmiştir.
Özellikle 15 Mayıs 1920 tarihinden itibaren Osmaniye’de demiryolunun ve köprülerin tahrip edilmesi sebebiyle Fransız kuvvetleri Antep’e destek gönderememiştir.
“Kuvayımilliye müfrezeleri devamlı olarak demiryolunu ve özellikle köprüleri tahrip ederek Antep ve Adana bölgeleri arasındaki bağlantıyı kesmektedir.”(60)
Zor durumda kalan Fransız Komutanlığı Antep harekâtını bir an önce sonuçlandırmak istemiştir.
“Suriye ve Adana bölgesindeki durumları gittikçe zorlaşan Fransızlar Antep harekâtını bir an önce sonuçlandırmak istemektedir.” (61)
2 Ekim 1920’den itibaren Osmaniye semalarında uçmaya başlayan Fransız uçaklarının amacı çabuk öğrenilmiştir. Antep’e asker sevkiyatı için Fransız kuvvetleri İskenderun Limanı’ndan hareket etmiştir.
5 Ekim’den itibaren Toprakkale ile Karabahadır yamaçlarında toplanan Fransız askerlerinin sayısı hemen hemen bir tümendir.
Domuzludağı, Antep’e giden karayolunu ve demiryolunu kontrol etmek için çok hâkim ve stratejik bir mevkidir.
Cebelibereket Osmaniye Bölge Komutanı olarak tayin edilen Binbaşı Recep Bey, kuvayımilliyecileri takviye için Adana’daki 26. Alay’dan takviye kuvvet getirmiş, Fransız kuvvetlerini durdurmak için 9 Ekim 1920 günü Domuzludağı’nın Hamıs çayına bakan yamaçlarında savunma düzeni tertip etmiştir. “Bölük” diye isimlendirilen kuvayımilliyecilerden Haruniyeli makineli tüfek bölüğünü ve bir kuvvetli dağ takımını Kovanbaşı’na, Osmaniyelileri Çardak, Kaypak ve Yarpuz yoluna, İslahiye ve Hassa bölüğünü de Katma’dan gelecek Fransız kuvvetlerine karşı Kanlıgeçit yamaçlarına mevzilendirmiştir.
10 Ekim 1920 sabahı Fransız kuvvetleri harekete geçmiştir. Cevdetiye (Araplı) tarafından saldıran Fransız topçuları karşı yamaçta mevzilenmiş olan milli kuvvetlerin üzerine top ateşinin desteğinde yürümek istemişse de milli kuvvetlerin başarılı savunması karşısında gerilemiştir.
Fransız piyadeleri bu kez de Haruniye bölüklerinin bulunduğu sırtlara hücum etmiştir.
Hamıs Çayı’na dik inen Kovanbaşı yamaçları sarp ve ormanlık bir bölgedir. Kuru derelerden dolayı irili ufaklı tepeleri olan bir yerdir. Kuru dereleri siper ederek 20-30m yaklaşan Fransız piyadeleri ile milli kuvvetler arasında çok kanlı çatışmalar meydana gelmiştir.
Milli kuvvetlerin elindeki martin tüfeklerin iğneleri kırılmaya başladığından ateşlerinin etkisi bitmek üzeredir. Bunu anlayan Fransız piyadeleri taarruza devam etmişse de milli kuvvetlerin elindeki az sayıdaki makineli tüfeklerin etkili atışları karşısında ilerleyememiştir.
Kovanbaşı savaşında Cebelibereket Mıntıka Komutanı Binbaşı Recep Bey’in Adana’dan getirdiği 26. Alay ikinci tabur subayları ve erleri çok iyi mücadele etmiştir. (62)
Kovanbaşı Savaşı 8 saat devam etmiş, milli kuvvetlerin kahramanca savunması karşısında ağır kayıplar veren Fransız kuvvetleri 12 Ekim’den itibaren ölü ve yaralılarını alıp Adana’ya doğru çekilmiştir.
Dörtyol Kaymakamlığının raporuna göre Fransızların bu çarpışmalardaki kaybı yaklaşık 1000 kişidir. (63)
Az sayıdaki makineli tüfeklerle birlikte; araziden ustaca faydalanılması, etkili atışlar yapılması, hatta düşman yakın mesafeye kadar sokulmadan ateşe başlanılmaması ve Fransız topçusuna hedef olunmaması milli kuvvetlerin başarısının sebepleri kabul edilmiştir.
Antep’e gitmek isteyen Fransız tümenini 10 Ekim 1920 günü durduran milli kuvvetlerin Kovanbaşı Savaşı “Osmaniye’nin milli mücadele zaferi” olarak tarihe geçmiştir.
60-Türk İstiklal Harbi Güney Cephesi, age s.216
61-Türk İstiklal Harbi Güney Cephesi, age s.216
-Ahmet Cevdet Çamurdan, age, s.99 ve s.160
62-A. Cevdet Çamurdan, age, s. 111
63-A. Cevdet Çamurdan, age s.197
