Diyarbakır’da bulunan Esnaf Çayevinde 1992 yılından bu yana sadece satranç kültürü sürdürülüyor. Çayevinde çoğunluğu 50 yaş ve üzeri bir araya gelen vatandaşlar, burada gün boyu zeka oyunuyla vakit geçirip sohbet ediyorlar.

Merkez Bağlar ilçesinde 30 yılı aşkın hizmet veren Esnaf Çayevinde diğer kıraathane ve çayevlerinden farklı olarak sadece satranç oynatılıyor. Bilindik yerlerde oynanan okey, tavla ve kart oyunlarının oynanmadığı bu çayevi, 50 yaş ve üzeri satranç ustalarını yetiştiriyor.
Doktorundan dekanına, dekanından savcısına farklı meslek gruplarını ve emekli satrançseverleri bir araya getiren bu çayevinde satranç oyunu, ‘kültürel miras’ olarak görülüyor. Çay ve sohbet eşliğinde oynanan bu zeka oyunu, 50 yaş üstü satrançseverlerin boş zamanını değerlendirmesinde yardımcı oluyor.

İşletmeci Yunus Baytok (30), babasının 2 sene önce vefat etmesinden sonra çayevine sahip çıktığını söyledi.
Babasının çayevini açtıktan sonra müşterilerinin isteği üzerine satranç takımını getirdiğini ifade eden Baytok, “Burası bana rahmetli babamdan kalma bir mekan. Babam burayı 1992 yılında açmıştı. 2 sene önce babam rahmete kavuştuktan sonra yerine ben geçtim. Babam çay ocağını açtıktan sonra müşterilerin isteği üzerine satranç takımlarını getirdi. Babam başta 3-4 satranç takımı getirdi. Daha sonra baktık ki satranç oyununa çok ilgi duyuluyor böylelikle çoğaltmaya başladık. Biz burada oyuncu yetiştiriyoruz. Müdavimlerimiz (müşterilerimiz) için daha iyi hizmet vermek amaçlı böyle bir şeye imza attık” dedi.

“Çoğunlukla 50 yaş ve üstü amcalarımız satranç oynuyor”
Çayevinde çay ve sohbet eşliğinde satranç oyununun oynandığını dile getiren Baytok, “Mesela 2022 satranç turnuvasında il birincisi bizim kahveden çıktı. Önceki senelerde de il birincileri buradan çıkmıştı. Burada müşterilerimizle hoşbeş sohbet ediyoruz. Bu çay evine çoğunlukla 50 yaş ve üstü amcalarımız geliyor. Onlar da tabi sadece çay içmek için değil. Kendileri müdavim satranççılarımız. Buraya gelen halkımızın çoğu emekli zaten. Öğretmeninden doktoruna, doktorundan dekanına, çoğu kişi buraya gelip satranç oynuyor. Pandemiden ötürü zaten bayağı müşteri kaybettik. Müşterilerimiz çok şükür yine de iyi geliyor. Maddiyat sıkıntısı çektiğim için mekanımı da büyütemiyorum. Satranç oyunu zekayı geliştiren bir oyun olduğu için okey ve iskambil oyunlarını oynatmıyoruz burada” ifadelerinde bulundu.
15 yıl önce çayevinde satranç oynamayı öğrenip bu yıl Diyarbakır’da düzenlenen satranç turnuvasının genel kategorisinde 1. olan 28 yaşındaki Satranç Antrenörü Mahsum Karataş, çayevinin Diyarbakır’daki satranç oyununun gelişimine yardımcı olduğunu söyledi.

“Boş zamanların değerlendirilmesi açısından iyi bir aktivite”
Aynı zamanda Sosyal Bilgiler öğretmenliği mezunu olduğunu belirten Karataş, “Yaklaşık 15 yıldır satranç oynamaktayım. Çocukluk dönemlerimde Esnaf çayevinde satranç oynamayı öğrendim. O dönemde burada bulunan büyüklerimiz bizlerle ilgilendiler. Sağ olsunlar bize satrancı tanıttılar. Bu yıl Esnaf Çayevinin de katkılarıyla Diyarbakır’da düzenlenen satranç turnuvasının genel kategori bölümünde 1. oldum. Bu çayevi Diyarbakır satrancının gelişimine ve ilerlemesine çok yardımcı oldu. Boş zamanların değerlendirilmesi hususunda olsun, gerek sosyal aktivite bakımından olsun, gerekse insani ilişkiler anlamında olsun Esnaf çayevinde kendimizi geliştirmeye çalışıyoruz” diye konuştu.

“Açıkçası her yerde böyle bir ortam bulamamaktayız. Çünkü büyüklerimizin deneyimleri, tecrübeleri ve bilgileri en azından bizi aydınlatıyor” diye konuşmasına devam eden Karataş, “Bu anlamda düşünecek olursak ben bunu önemli ve değerli görüyorum. Satranç oyununda yaşın hiçbir değeri yoktur. Asıl önemli olan şey kişinin yaptığı işin ne anlama gelmesidir. Satranç oyunu hafızayı daha diri ve dinç tutuyor. Böylelikle vaktimizi değerli bir şekilde geçirtebiliyoruz. Biz satranç oynarken zamanının nasıl geçtiğini unutuyoruz” ifadelerine yer verdi.

2018 yılında Antalya’da düzenlenen Kıdemli Emektarlar Satranç Turnuvasından şampiyonlukla ayrılan 70 yaşındaki emekli öğretmen Cemil Çiçek ise şunları söyledi”
“Eskiden satranç oyunu hakkında pek fazla teorik bilgiye sahip değildik. Ama daha sonra öğretmenliğe başladım. Diyarbakır’da arada bir üst düzey satranç oyuncularıyla karşılaşıyorduk. Boş zamanlarımızda ya onları seyrederdik, ya da onlarla oyun oynardık. Tabi oyunu öğrendikten sonra turnuvalara katılmaya başladım. En son 2018 yılında Antalya’da düzenlenen kıdemli emektarlar satranç turnuvasında şampiyon oldum. Oradan Slovenya’ya gittim dünya şampiyonasında da 30’uncu oldum. Bu şekilde zaman zaman oynuyoruz, zaman zaman dinliyoruz. Satranç oyununun biz yetişkinlerde unutkanlığın ve Alzheimer hastalığının önüne geçtiğini biliyoruz. Bu yönü de bizler için çok iyidir.”