Cumhurbaşkanlığı Yüksek İstişare Kurulu (YİK) Başkanvekili ve eski TBMM Başkanı İsmail Kahraman, Tevfik İleri’nin milliyetçi ve maneviyatçı bir insan olduğunu belirterek, “Tevfik İleri çok yönüyle anlatılması ve anlaşılması gereken insandır. Yeni Tevfik İleriler yetiştirmemiz lazım” dedi.
Çorum Belediyesi tarafından “Bir İnsan Bir Dünya Tevfik İleri” konulu konferans düzenlendi. Konferansa Cumhurbaşkanlığı Yüksek İstişare Kurulu Başkanvekili ve eski TBMM Başkanı İsmail Kahraman ve Yazar Sadık Yalsızuçanlar konuşmacı olarak katıldı. Devlet Tiyatro Salonu’nda gerçekleştirilen konferansta Tevfik İleri’nin hayatından kesitler anlatan İsmail Kahraman, “Karayolları Bölge Müdürlüğü, 10 yıl bakanlık yapan Tevfik Bey’in evi yok, kirada oturuyor. Bir arsası var 200 metrekare. Onu da hanımı almış. 100 bin lira bir bankada, 200 bin lira bir bankada 300 bin lira parası var. Köşe dönmek bilmiyor. Şimdi köşe dönülüyor ya, o düz gidiyor. Çünkü vebal duygusu var. Tevfik Bey o şuurdaydı. Allah gani gani rahmet eylesin, Türkiye çok yokluk çekti ama dürüstlüğü hiç bırakmadı. Çünkü halkımız iki dünyalı. Fani ve baki dünyaya inananlar. Bir de pozitivistler var. Bunlarda ahret yok. Tevfik Bey sigara kağıdı satıyor, işportacılık yapıyor. Ortaokulu bitiriyor, teknik üniversiteye giriyor. Osmanlı’da sınıf geçmek yoktu, ders geçmek vardı. Çocuğun aklı matematiğe yatıyor, niye öbürünü bekleyecek? Kimisi okuldan 3 senede, 5 senede mezun oluyor. Tevfik İleri, ortaokuldan sonra teknik üniversite sınavına girdi ve kazandı. Bir yandan da cemiyet faaliyetlerine devam etti. İyi bir hatipti. Çok milliyetçi bir insandı, çok maneviyatçı bir insandı. Yeni Tevfik İleriler lazım bize. İçkisi yok, kumarı yok, aile namusu var, cüzdan namusu var. Bize böyle insanlar lazım. Böyle olursa biz mazimize layık oluruz. Tevfik Bey böyle bir insandı” dedi.
Çanakkale Zaferi’nin Tevfik İleri sayesinde anılmaya başlandığını anlatan Kahraman, “Erzurum’a tayin oluyor, sonra Çanakkale’ye tayin oluyor. Osmanlı’dan sonra gelende Osmanlı hep kötülenmiştir. Oysa Osmanlı bizim kökümüzdür. Yeni bir sistem geldi, eski kötülenecek. Eskinin faziletiyle neden övünmeyelim. Çanakkale 18 Mart Tevfik İleri Bey’in sayesinde anıldı. O tarihe kadar Çanakkale yok. Kut-ül Amare Zaferi ile yeni tanıştık. Mazimizle nasıl tanışmayız? Kökümüzü nasıl bilmeyiz? Üç kıta, yedi iklim, 19 milyon 972 bin kilometrekareye hükmettik. Şimdi Meriç Irmağı ile Ağrı Dağı arasına sıkıştırıldık. Tarihimizi niye bilmeyeceğiz? İstiklal Marşı’nda ayağa kalkmak da Tevfik Bey sayesindedir. O dürüstlük. Ne güzel adam yetiştiriyordu bizim eski maarifimiz” diye konuştu.
Yassıada’da duruşmaları takip ettiğini belirten Kahraman, “Tevfik İleri oturuyor, kahvelerde sandalyeler olur, elini arkaya yasladı. Mahkeme başkanı Salim Başol. Ne zalim adamdı. ‘Tevfik İleri doğru otur’. Tevfik Bey önüne döndü. Çıkardı cebinden oltu taşı siyah tespih, ‘Koy o tespihi cebine’. Nasıl azalıyor bir bilseniz. Adnan Bey’in elini açtığını, ayaklarını açtığını hiç görmedim. Mükemmel bir insan. Türkiye için çok çalıştı. 1950’ye kadar üç üniversite var. Biri Teknik Üniversite, biri İstanbul Üniversitesi, biri de İnönü’nün açtığı Ankara Üniversitesi. 59 olan lise 139, 5 olan çimento fabrikası 16’ya yükseliyor. 18 baraj, 11 tane yeni liman yapılıyor. 289 köprümüz var. Bin 329 köprüye çıkarılıyor. 34 olan fakülte sayısı 51’e, 450 lira olan milli gelir bin 600 liraya yükseliyor. Türkiye dört misli büyüdü. Adamın evi yok ya. Bu adam 59 bütçesinde köprüyü koymuştu. Boğaz Köprüsü ilk Sultan Abdülhamid’in hayaliydi. 1900 senesinde İngilizlere boğazdaki debiyi hesap ettirdi, köprü yapacaktı. Sarayburnu’ndan Üsküdar’a yer altından giden yolu yapacaktı. O da propagandayla devrildi. Tevfik İleri Bey’in her bakanlıkta yaptığı müthiş icraatlar var. Köprü yapacaktı ama köprü Süleyman Bey’e nasip oldu. Boğaz Köprüsü’ne hayır. Neden hayır? Zap suyundan başlayacağız İstanbul’a geleceğiz. Zap suyu nerede? Hakkari’de. O zaman ‘köprüye hayır’, şimdi de ‘Kanal İstanbul’a hayır’. Başbakan Adnan Menderes ve Tevfik İleri sayesinde 1951’de imam hatipler açıldı. Radyoda ilk defa mevlit okuttu. Radyoda ilk defa Kur’an-ı Kerim okuttu. Din derslerini mecbur kıldı. Nasıl sevmeyiz biz bu adamı? Gerçek, adam gibi adam. Millet bunu gönülden sever, seviyor da işte” şeklinde konuştu.
Tevfik İleri’nin öğrencilere tanıtılması gerektiğini ifade eden Kahraman, “Okullardaki talebelerimize Tevfik İleri’yi tanıtmamız lazım. Dünyada büyük adamlar, tarihi şahsiyetler doğum yıldönümlerinde anılırlar, ölüm yıldönümlerinde anılmazlar. ‘Bugün ölmüştü’ diye adam anılır mı ya? Bugün doğmuş diye anılır. Madem ki yaşıyor. İnsanların ölüm yaşı bedenlerinin toprağa konulduğu tarih değil. İsimlerinin unutulduğu tarihtir. İsmi unutulmamışsa yaşıyor o adam. Doğumlar kutlanır. Biz Peygamber Efendimizin kutlu doğumunu, doğumunda yapıyoruz. Aile doğum tarihini tam bilmiyor. Sadık Bey aileyle iç içesiniz. Gel tarihi tespit edelim. O tarihte analım” dedi.
Konuşmaların ardından bilgi yarışmasında dereceye giren öğrencilere ödülleri Cumhurbaşkanlığı Yüksek İstişare Kurulu Başkanvekili ve eski TBMM Başkanı İsmail Kahraman, Vali Mustafa Çiftçi, Belediye Başkanı Dr. Halil İbrahim Aşgın, Hitit Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ali Osman Öztürk tarafından verildi.