Bir ülkenin ithal veya ihraç ettiği malların üzerinden alınan gümrük vergisi devlete katkı sağlaması, yerli üreticiyi koruması ve ticari işlemlerin denetim altında tutulması amacıyla uygulanan bir vergi türüdür. Türkiye’de Gümrük Kanunu ve İthalat Rejimi Kararı gibi yönetmeliklerle düzenlenen gümrük vergisi, genellikle malın fatura bedeli ile sigorta ve taşıma masrafları göz önünde bulundurularak hesaplanır. 

Son yıllarda Türkiye’de uygulanan yeni gümrük vergileri de hem tüketiciler hem de işletmecilerin farklı sınırlandırmalara, ürün kategorilerine ve oranlarla göre vergi ödemesi yapmasına yol açmıştır. Uluslararası ticaretin daha sıkı denetimlere tabi olmasına neden olan yeni gümrük vergisi uygulamaları daha fazla ürünün gümrük işlemlerine girmesine de neden olmuştur.

Hangi Ürünlerde Gümrük Vergisi Uygulanır?

Yurt dışından ithal edilen pek çok ürün için geçerli olan gümrük vergisi uygulamaları, ithal edilen ürünün türüne ve menşeine göre değişiklik gösterse de pek çok ürün için geçerlidir. Öncelikle gıda, tekstil, elektronik, mobilya ve otomotiv gibi ticari amaçlarla ithal edilen mallar, her ürünün sektörü için belirlenen ayrı oranlar üzerinden vergilendirilir. Bununla birlikte kişisel kullanım amacıyla yurt dışından getirilen elektronik ve kıymetli taşlar gibi ürünler de gümrük vergisine tabidir.

Gümrük vergisi oranları, Türkiye’nin dahil olduğu uluslararası anlaşmalara göre de değişiklik gösterir. Buna bağlı olarak ürünler indirimli olarak veya sıfır gümrük vergisiyle ithal edilebilir. Örneğin Avrupa Birliği ülkelerinden gelen ürünler genellikle %30 oranında vergiyle alınırken diğer ülkelerden gelen ürünler için bu oran %60’tır. Ayrıca vergi oranları, ithalatın gümrük idaresine tescil edildiği beyannamenin tarihindeki döviz kuru ve tarife oranlarına göre de değişiklik gösterir. 

e-Ticaret ve Gümrük Vergisi

Yurt dışından sipariş gümrük vergisi, Türkiye’deki düzenlemelere göre ithalat limitleri ve vergi oranları göz önünde bulundurularak hesaplanır. Dolayısıyla tüketicilerin güncel düzenlemeleri takip etmeleri önemlidir. e-Ticaret üzerinden alınan ürünlerin gümrük işlemleri hızlı kargo firmaları veya lojistik şirketleri aracılığıyla gerçekleştirildiğinden tüketiciler için gümrük işlemleri kolaylaşır. Tüketicilere kolay kullanım sunduğu için son yıllarda Temu ve Shein gibi platformlar popüler hale gelmiştir. Shein ve Temu gümrük vergisi, katma değer vergisi ve diğer masrafların toplamına dahil edilerek tüketiciye sunulmaktadır. Bu anlamda kullanıcıya rahatlık sunsa da Temu ve Shein gümrük vergisi uygulamalarının, ürünün değeri ne olursa olsun gerçekleştirilmesi tüketiciler için yurt dışından alışveriş yapmayı daha maliyetli hale getirir.

Gümrük Vergisi Nasıl Hesaplanır?

Gümrük kıymeti, ek vergiler ve harçlara bağlı olarak hesaplanan gümrük vergisi oranları farklı vergi türlerine göre sınıflandırılarak hesaplanabilir. Buna göre “Gümrük vergisi ne kadar?” diye merak edenler için vergi sınıflandırmaları aşağıdaki gibidir:

• Ad-Valorem Vergiler: Ürünün değerine bağlı olarak belirlenen bu vergi uygulamasında genellikle %0 ila %30 oranına bağlı olarak hesaplama yapılır. Gümrük vergisi yüzde kaçoranında ise ürünün değeri de o orandadır. Örneğin; 1.000 TL değerinde bir ürün %10 oranında vergiye tabidir.
• Özel Vergiler: Ürün gruplarına göre uygulamaya konulan ek vergilerdir. Genellikle %10 ile %50 oranında değişiklik gösteren vergiler ürünün tekstil, gıda, elektronik gibi hangi sektöre bağlı olduğuna göre hesaplanır.
• KDV/ÖTV: Ürünlerin ithalat değeri üzerinden hesaplanan katma değer ve özel tüketim gibi ek vergiler, farklı hesaplamalara tabidir. Genellikle %18 oranında uygulanan KDV, gıda ve ilaç gibi temel ihtiyaçlar söz konusu olduğunda %1 ile %8 oranlarına kadar düşebilir. ÖTV ise otomobil sektöründe %90 oranlarına kadar çıkarken, alkol ve tütün ürünlerinde %40 - %80 arasında uygulanır. Ürünün alanına göre farklılık gösteren ÖTV, lüks tüketim ürünlerinde ise %10 ile %30 oranları üzerinden hesaplanır.

Gümrük vergisi hesaplama yöntemleri, söz konusu oranlar göz önünde bulundurularak uygulanır. Özellikle satış bedeli belirlenerek hesaplanan yöntem sıkça tercih edilir. Bununla birlikte indirgeme yöntemi veya hesaplanmış kıymet yöntemi gibi alternatif yöntemler de gümrük vergisinin hesaplanması için kullanılır.

Gümrük Vergisi Ödeme Süreci

“Gümrük vergisi nasıl ödenir?”diye merak edenler için gümrük vergisi ödeme sürecinin öncelikle ithalat işlemleri sırasında düzenlenen gümrük beyannamesinin işleme alınmasıyla başladığı söylenebilir. Ödemeler genellikle Ticari bankalar veya kamu saymanlıkları üzerinden doğrudan ödemeyle gerçekleşir. Ayrıca GÜMKART gibi gümrük saymanlıklarında kullanılan özel bir kartla da ödemeler gerçekleştirilebilir. Son olarak Ticaret Bakanlığı’nın sistemi üzerinden de ödeme gerçekleştirmek mümkündür. Ödeme işlemleri sırasında doğru bilgilerin girilmesi oldukça önemlidir. Yanlış bilgiler veya verginin ödenmemesi ek mali yükümlülükler ve cezalar getirebilir.