HATAY (AA) - LALE KÖKLÜ - Hatayli ipek böcegi yetistiricisi Emel Duman, yillar sonra buldugu nesli tükenme tehlikesiyle karsi karsiya olan "Hatay Sarisi" irki ipek böceklerini korumak ve neslini sürdürebilmek için akademisyenlerin de destegiyle mücadele veriyor.
Ninesinden ögrendigi ipekçiligi yillardir sürdüren ve evinin bodrumunu adeta ipek böcegi yuvasina dönüstüren 54 yasindaki Duman, bölgede geçmiste yaygin olarak yetistirilen fakat sürdürülmedigi için nesli tükenme tehlikesiyle karsi karsiya olan Hatay Sarisini bulabilmek için yogun çaba harcadi.
Yaklasik 7 yil boyunca bölgedeki tüm ipek böcegi yetistiricileri ile iletisime geçen Duman ancak geçen yil yasli bir ipekçiden Hatay Sarisi'ni temin etti.
Evine getirdigi Hatay Sarisi'na adeta bir bebek gibi bakan Duman, yillar sonra buldugu böceklerden bu yil ilk kozalari almanin mutlulugunu yasiyor.
Kendine özgü rengiyle ön plana çikan böcek, yeniden yasatilmasi ve yayginlastirilmasi için üç üniversiteden akademik kadronun destegiyle biyolojik ve morfolojik açidan mercek altina alindi.
- "Gelenegimizin yasamasini amaç edindim"
Ipek böcegi yetistiricisi Duman, AA muhabirine yaptigi açiklamada, Hatay Sarisi'ni bulabilmek için 7 yildir köy köy gezdigini ve sonunda buldugunu anlatti.
Sari kozalari buldugunda çok mutlu oldugunu aktaran Duman, söyle devam etti:
"Onlari koza olarak bulduk ve getirdik. Bu sene de ilk böceklerini görebildik, onlar da kozalarini ördü ve çok verimli oldu. Hatay Sarisi'nin bendeki anlami çok büyük çünkü bunlar bizim gelenegimiz, dedelerimiz, ninelerimiz hep bunlari üretmis. Ben de gelenegimizin yasamasini amaç edindim. Üniversiteden hocalarimizdan da destek gördüm. Benim kadar bu ise deger veren insanlari görünce inanilmaz mutlu oldum. Onlardan bilimsel olarak ögrenecegim çok sey var. Biz üniversitedeki hocalarimizla beraber Hatay Sarisi'ni yasatmak ve daha ileriye tasimak için hep beraber ortak bir çalismaya el attik."
- Bilimsel arastirma, sürdürülebilirlige katki sunacak
Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi (MKÜ) Güzel Sanatlar Fakültesi Geleneksel Türk Sanatlari Bölümü Doktor Ögretim Üyesi Berna Ileri de Hatay Sarisi'nin yerel bir irk oldugunu söyledi.
Bu irkin Tarim ve Orman Bakanligi Biyoçesitlilik ve Genetik Kaynaklar tarafindan tescillendigini ancak günümüzde kaybolmaya basladigini aktaran Ileri, "Türkiye'de ve dünyada üretilen ipek böcegi ve kozalarinin yüzde 95'i beyaz kozadir. Hatay Sarisi ise yerel bir irk ve sari-turuncu olarak 18 renk tonunu elde ettik. Bu tür maalesef son yillarda gerek önem verilmemesi gerekse baska sebeplerden kaybolmaya baslamis. Emel Duman sayesinde onlara ulastik ve Hatay Sarisi'ni bir arastirma projesi olarak gelistirmeye karar verdik." dedi.
Hatay MKÜ, Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) ve Izmir Ekonomi Üniversitesi'nden alaninda uzman akademisyenlerle Hatay sarisini yumurtasindan dokumasina kadar biyolojik ve morfolojik açidan incelediklerini belirten Ileri, böylece hem Hatay Sarisi'na dair bilgilerin güncellenmesini hem de tekrar üretiminin yayginlastirilmasini amaçladiklarini anlatti.
Yerel ve milli degerlerin çok önemli olduguna isaret eden Ileri, "Hatay Sarisi gibi yerel bir irk bizlere farklilik ve kirsal kalkinmada da yenilik getirecektir. O yüzden biz simdilik bunlarin en basindan en sonuna kadar incelemekteyiz. Daha sonra bu bilimsel verilerle beraber Hatay Sarisinin bilgilerini güncelleyip üreticilerimizle bu yumurtalari paylasacagiz." dedi.
