Körüklü efe çizmelerinin son ustası
Körüklü çizme sanatı Balıkesir’in Havran ilçesinde halen yaşatılıyor. Körfez bölgesinin son ustası İsmail Yalın, bir zamanlar ağaların ve zenginlerin giydiği efe çizmelerini 20 yıldan bu yana imal etmeye devam ediyor.
Yapımı iki buçuk ay süren körüklü efe çizmeleri düzgün korunursa 35 yıla kadar kullanılabiliyor. Çıraklıktan yetişerek 20 yıldır mesleği devam ettirdiğini ve körfezde tek kaldığını belirten İsmail Yalın, “Bu mesleği çıraklıktan öğrendim, körfezin en namlı ustası Salih usta vardı. Ondan öğrendim. Çizme işi yapan körfezde benden başka kalmadı. Türkiye’de de bildiğim kadarıyla başka yok yapan. Aydın yöresine ait olan deveci çizmesi dediğimiz çizmeden yapanlar var, ama bizim çizmemizden yapan yok. Bir tek biz kaldık. Öğretmek istiyoruz, ama maalesef yetişen çırak yok. Ben yaklaşık yirmi bir yıldır bu mesleği yapıyorum" dedi.
Usta Yalın, körüklü çizmeleri anlattı. "Yüzü vidalı deridir, dana derisi. İç kısmı sahtiyandan yapılır ve arasında kösele vardır. Bu kelle kösele dediğimiz yere, eskiden efelerin giydiği zamanda bıçaklık yapılırdı. Efe oyunlarındaki figür zaten savaş figürüdür, o yüzden içinde bıçaklığı olurdu. Bizim eski efe bıçakları dediğimiz, kızıklı veya manastır işi bıçaklar vardı. Onlardan buraya bıçaklık yapılırdı. Tabanı dövme köseledir, tamamen el işçiliğidir, elle dikilir. Ağaç çivi ile dönülür, batırma, kazıma yapılır, ökçesi tamamen köseledir, köseleler katlanarak ve ağaç çivi ile monte edilerek yapılır. Yaklaşık bir çizmenin yapım süresi iki ila iki buçuk ay sürer. Çünkü kuruması, körüğünün basılması lazım. Basılmadığı zaman buraları düz olur. Basıldığı zaman şu şekilde körüklü halini alır. Düzgün bakıldığı zaman, şu anki boyalar ile değil de, eski fırça ile yapılan boyalar ile düzgün şekilde korunduğu zaman yaklaşık otuz, otuz beş yıl kullanılır. Özel olarak ürettiğim körüklü çizmeleri 2 bin liradan satıyorum” dedi.
Önceleri efelerin ve ağaların kullandığı körüklü çizmeler günümüzde folklor ekipleri, film setleri tarafından ya da dekor maksadıyla kullanılıyor. Fiyat olarak Aydın yöresinde üretilen deveci çizmelerinin daha ekonomik geldiğini, film setlerinde bunun daha çok kullanıldığını belirten Yalın, “Bunların işçiliği ve malzemesi çok olduğu için insanlar Aydın yöresine ait çizmeleri tercih ediyor. Bunların yapım süresi ve işçiliği uzun olduğu için fiyatı daha yüksek. Önceden bunları toprak ağaları, zeytin ağaları, zengin olan kişiler kullanabiliyordu. Şimdi günümüzde maalesef dekor maksatlı veya halk oyunlarında vesaire o tarz yerlerde kullanılıyor. Bu zamana kadar film setlerine göndermedik. Film setlerinde Aydın yöresi çizmeleri fiyatı daha uygun olduğu için tercih ediliyor. Bizi tanıyan olmadığı için film setlerine herhangi bir talep olmadı" diye konuştu.
