Düzce’nin Gölyaka ilçesi Elmacık Dağları’nda ilk kez rastlanılan ve bilim dünyası için tanımlanan lokal endemik bitki türü Cephalaria duzcensis bilim dünyasına kazandırılıyor.
Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Necmi Aksoy ile Akdeniz Üniversitesi Fen Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ramazan S. Göktürk, ilk kez Düzce’nin Gölyaka ilçesi Elmacık Dağları’nda rastlanılan ve bilim dünyası için tanımlanan lokal endemik bitki türü Cephalaria duzcensis’i 2007 yılında literatüre kazandırmıştı. Araştırmacılar, söz konusu bitki türünün bilimsel olarak adlandırılmasını yaparken, epitet seçiminde coğrafi yer adını kullanmayı tercih ederek, Düzce ilinin adını vermişti.
Halk arasında “Pelemir Otu” olarak da bilinen Cephalaria türlerinin, ateş düşürücü, iltihap giderici ve sakinleştirici etkileriyle kullanıldığı biliniyor. Bunun yanı sıra, yapılan çalışmalarla, bu türlerin antioksidan, antibakteriyel, antifungal etkileri de tespit edilmiştir. Endemik olması dolayısıyla, C. duzcensis üzerinde yapılan çalışmaların kısıtlı oluşu, Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi’nden araştırmacıları harekete geçirdi. Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Farmakognozi Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. H. Gülçin Saltan İşcan önderliğinde gerçekleştirilen bilimsel çalışmalarda endemik bitkinin, toprak üstü kısmından hareketle, farklı çözücülerle hazırlanan ekstrelerin fitokimyasal içeriği aydınlatıldı. Antioksidan kapasiteleri de aydınlatılan bitki esktrelerinin, antienflamatuvar aktiviteleri deney hayvanları üzerinde yürütülen çalışmalarla kanıtlandı. Endemik türün tohumlarından elde edilen sabit yağın da içeriği aydınlatılarak literatüre kazandırıldı.
Sonuçlar; bitkinin fenolik bileşik içeriği bakımından zengin olduğu yönündedir. Ayrıca ekstrelerin antioksidan içeriklerinin de deney hayvanları üzerinde yürütülen çalışmalar ile elde edilen sonuçlarla paralellik gösterdiği bildirildi. Endemik tür üzerinde yürütülen fitokimyasal çalışmalar ve biyoaktivite testleriyle elde edilen veriler, bitkinin antienflamatuvar ve antioksidan etkinliğini doğruluyor. Ayrıca söz konusu türün biyolojik aktivitesinin tespiti, Cephalaria türleri ile ilerleyen çalışmaların yapılması için bir basamak niteliğindedir. Söz konusu endemik tür üzerinde yürütülen farmakognozik çalışmalar devam etmekte olup, uzun vadede, hem halk arasında kullanımı olan bir bitkiye dair yeni verilerin bilim dünyasına kazandırılması, hem de halk sağlığını koruyucu/tedavi edici yeni ürünler piyasaya çıkarılarak ülkemiz için katma değeri yüksek ürünlerin ekonomiye kazandırılması hedefleniyor.
Bu amaçla bitkinin doğadan toplanması, yaşam döngüsü açısından kritik olacağından dolayı; biyolojik aktivite açısından yüksek potansiyel taşıyan ancak sınırlı alanda yetişen bu bitkinin, araştırmacılar tarafından kültüre alınarak, tıbbi bitki olarak kullanılması amacıyla Düzce Üniversitesi Süs ve Tıbbi Bitkiler Botanik Bahçesi’nde üretim çalışmaları sürdürülüyor.