Uzun yıllar İstanbul Emniyet Müdürlüğü olarak kullanılan Sansaryan Han için Anayasa Mahkemesi, 92 yıl sonra hak ihlali kararı verdi. Sansaryan Han’ın restore edilmiş son hali ise havadan görüntülendi.
Uzun yıllar İstanbul Emniyet Müdürlüğü olarak kullanılan ve işkence vakalarıyla sıkça gündeme gelen Sansaryan Han’la ilgili Anayasa Mahkemesi kararını verdi. Mahkeme 1930 yılında el konulan hanın 92 yıl sonra Sansaryan Vakfı’na iadesine karar verdi. Anayasa Mahkemesi’nin Resmi Gazete’de yayınlanan kararına göre, “Vakfın tevliyesinin Ermeni milleti patriki her kim olursa ona ait olacağı” belirtildi.
Yoksul Ermeni öğrencilerin eğitim ihtiyaçları için yaptırılan ve Ermeni cemaatine ait bir vakıf olarak tescil edilen Sansaryan Han, 1930 yılında açılan dava sonucunda İl Özel İdaresi’ne devredilmişti. Vakfı temsilen Türkiye Ermenileri Patrikliği, 2011’de İstanbul 13. Asliye Hukuk Mahkemesi’nde tapu iptali ve tescil davası açtı. Yerel mahkemece, Patrikliğin “Davada vakfı temsil yetkisinin olmadığı” gerekçesiyle ret kararı verildi. Karar kesinleşince Sanasaryan Vakfı, “Cemaat vakfının taşınmazının iade edilmemesi nedeniyle mülkiyet hakkının ihlal edildiği” iddiasıyla 21 Şubat 2019’da Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) başvurdu. AYM, 3 Kasım’da oybirliği ile Anayasa’nın 35’inci maddesinde güvence altına alınan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine ve yeniden yargılama yapılmasına karar verdi. AYM kararında Anayasa’nın 35’inci maddesinde herkesin mülkiyet ve miras haklarına sahip olduğu, bu hakların ancak kamu yararı amacıyla kanunla sınırlanabileceği ve mülkiyet hakkının kullanılmasının toplum yararına aykırı olamayacağının hüküm altına alındığı belirtildi.
Sansaryan Han’ı hafızalara kazıyan en belirgin dönem ise İstanbul Emniyet Müdürlüğü binası olarak kullanıldığı dönemde yaşananlar oldu. Sansaryan Han’da kalanlar arasında 1944 Irkçılık-Turancılık davası sanıkları Alparslan Türkeş, Prof. Reha Oğuz Türkkan , Hüseyin Nihal Atsız, Said Bilgiç, Fethi Tevetoğlu, Prof. Hikmet Tanyu, Orhan Şaik Gökyay ve Prof. Zeki Velidi Togan bu binanın bodrum katında bulunan tabutluk denilen işkence hanelerde uzun zaman kötü muameleye maruz kalmışlardı. Ayrıca Nâzım Hikmet, Vedat Türkali, Ece Ayhan, Attilâ İlhan, Mihri Belli, Ahmed Arif, Ruhi Su’nun yanı sıra 68 kuşağından Cihan Alptekin ve Ömer Ayna da burada kaldı.
Sansaryan Han, 1895 yılında Ağa Mugradiç Sanasariyen (Sansaryan) tarafından fakir Ermeni çocuklarının eğitim ihtiyaçlarının karşılanması için mimar Hovsep Aznavur’a yaptırılmıştı. Bina 29 Mayıs 1929’da Sansaryan Vakfı olarak tapuya tescil ettirilmişti.
Türkiye’de Avrupa Birliği uyum yasaları çerçevesinde 2003 yılında çıkarılan kanunlarla azınlık vakıflarının 1936’dan sonra edindikleri taşınmazların eski maliklerine devredilmesinin önü açıldı. 2003-2018 yıllarında 1084 taşınmaz gayrimüslim cemaat vakıflarına iade edildi. Ayrıca azınlıklara ait 20’yi aşkın ibadethane onarılarak tekrar hizmete sunuldu.