İzmir Torbalı’da üretilen “kırmızı altın” domatesler, her yıl olduğu gibi bu yıl da kurutulmak üzere güneşe serildi. 100 milyon dolar ihracat hedefiyle kurutulan domatesler, gelincik tarlasını andırdı. Torbalı’nın kurutulmuş domateslerini en çok Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) tercih ettiğini kaydeden Torbalı Ticaret Odası (TTO) Başkanı Abdulvahap Olgun, “Daha önce kuru domateslerimizi en çok İtalyanlar kullanıyordu ama geçen yıl ABD birinci sırada yer aldı. Gurur duyarak söylüyorum; ABD’de yenilen hamburgerlerde bizim kurutulmuş domatesimiz var” dedi.
Torbalı’nın bereketli ovalarında 21 bin dekarlık alanda yetişen domateslerin yüzde 80’i salçalık, yüzde 20’si ise kurutmalık olarak kullanılıyor. Nisan ayında ekimi yapılan domatesler, hasat edilmeye başlandı. Seralara getirilip serilen domatesler, tarım işçilerinin hünerli elleriyle tek tek ikiye kesilerek güneş ışığı, nem ve rüzgarın etkisiyle kurumaya bırakılıyor. Talebe göre kükürt veya tuz serpilen domatesler, yaklaşık 1 haftada kuruyarak paketlenmek üzere fabrikalara gönderiliyor. 13-14 kilo taze domatesten 1 kilo kuru domates elde ediliyor. Türkiye’nin kurutulmuş domates ihracatının yüzde 95’ini karşılayan bölgede, paketlenen ürünler ABD, İtalya ve Japonya’nın da aralarında bulunduğu 60’ın üzerinde ülkeye ihraç ediliyor. Torbalı Ticaret Odası Başkanı Abdulvahap Olgun, bu yılki ihracat hedefinin 100 milyon dolar olduğunu söyleyerek “Son yıllarda bir değişim görmeye başladık. Daha önce kuru domateslerimizi İtalyanlar makarna ve pizzalarında kullanıyordu ama geçen yıl Amerika Birleşik Devletleri birinci sırada yer aldı. Amerikalıların kuru domatesi nerede kullandığı ile ilgili araştırma yaptık ve gördük ki Amerika Birleşik Devletleri kuru domateslerimizi hamburgerde kullanmaya başlamış. Gurur duyarak söylüyorum; Amerika Birleşik Devletleri’nde yenilen hamburgerlerde bizim kurutulmuş domatesimiz var” diye konuştu.

“Kurutmalık domateste merkez Torbalı”
Olgun, “Üretilen domatesin tamamını sofralık olarak tüketmemiz mümkün değil. Bu sebeple salçalık ve kurutma ön plana çıkıyor. Kurutmalık domatesimizin özelliği; Torbalı ovasında yetişip Torbalı güneşinin altında kurutmaya serilmesi ve yine buradaki işletmeler tarafından işlenerek ihracat edilmesi. Türkiye’nin çeşitli yerlerinde salçalık olarak da sofralık olarak da domates yetişiyor ama kurutmalık domateste merkez Torbalı. Çünkü bu güneşin açışı ve nem oranı Türkiye’nin başka bir yerinde yok” diye belirtti.

Domates az, ürün pahalıya satılıyor
Türkiye’de kurutulmuş domates tüketiminin yaygın olmadığını aktaran Olgun, “Biberi kurutuyoruz, patlıcanı kurutuyoruz fakat Türkiye’de kurutulmuş domatesin tüketimi ile ilgili bir kültür yok. Burada üretilen kuru domatesin tamamı ihracata gidiyor. İç piyasaya pazarlanmıyor. Üretici çok memnun. Bu yıl ekonomik gelişmelerden dolayı bir kısım üreticimiz pamuk üretimine yöneldi. Bu yıl domates ürünü kıymetli. Talep fazla ama arzda sıkıntı var. Domates eken üreticinin yüzü gülüyor. Çiftçimiz daha önce işletmelere 1,5 TL’den domates verirken bu yıl 2,5 TL’ye veriyor. Çünkü domates bu yıl az” sözlerine yer verdi.

Brezilya’da kurutulmuş domateslerimiz kullanılıyor
Üretici Kemal Saygıner de “Bu yıl hava çok güzeldi, ürünlerde hastalık olmadı. Üretici, ürettiği ürünün kalitesini en yüksek seviyede tutabildi. Üretim az olduğu için kaliteli ürünler yüksek fiyattan verildi. Domateslerin kurutma işlemi, güneşin doğuşu ile başlayıp güneşin batışı ile bitiyor. İşçiler yorucu bir tempoda çalışıyor. Torbalı’da üretilen domatesler ülke ekonomisine katkıda bulunuyor. Bizim ana pazarımız Brezilya. Brezilya’nın da et yemekleri meşhur. Müşteri ziyaretleri için gittiğimde et yemeklerinin yanında ve sandviçlerde kuru domates kullanıldığına şahit oldum” ifadelerini kullandı.

En fazla ihracat ABD’ye yapıldı
Kurutulmuş domatesin kullanım alanları, ülkelerin tüketim alışkanlıklarına göre farklılık gösteriyor. İtalyanlar meşhur pizzalarında domates sosunu bu domateslerden yapıyorlar. ABD’de hamburgerciler hamburgerlerinde sos olarak bu domatesi kullanıyor. Daha çok pizza ve makarnalarda kullanılan kurutulmuş domatese talep her geçen yıl artıyor. Ege Yaş Meyve Sebze İhracatçılar Birliğinin verilerine göre 2020 de 83 milyon dolar olan kuru domates ihracat tutarı geçen yıl yüzde 17 artışla 97 milyon dolara ulaştı. Önceki yıl 31 bin ton olan ihracat miktarı yüzde 18 artışla, 36 bin 800 tona çıktı. Türkiye, 106 ülkeye kurutulmuş domates sattı. En fazla kurutulmuş domates ihracatı ise ABD’ ye yapıldı. ABD’yi İtalya ve Almanya takip etti.