Milli mücadelede görev yapan kuvayımilliyecilere güneyde “çete” denir. Çete kelimesi olumsuz algılansa da “yiğit” anlamına da gelir.
Kurtuluş Savaşı’nın ardından, Fransa parlâmentosunda, savaşın neden kaybedildiği konuşulurken bir parlâmenterin, Türkleri “çete” diyerek küçümsemesi üzerine, Başbakan Aristid Brian derhal müdahale eder ve der ki; “Sayın milletvekili bilmelidir ki çete dediği Türklere bizim memleketimizde vatansever derler. Onlar yurtları için hayatını kaybeden kahramanlardır.” (43)
Aydınoğlu Tufan Bey’in önderliğinde başlatılan kuvayımilliye hareketi başarı göstermiştir. Fransız kuvvetlerini atmak için 23 Mayıs 1920 günü Cebelibereket Mutasarrıfı Hüsnü Bey’in başkanlığında Osmaniye Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti teşkil edilmiştir.
“VESİKA GİZLİDİR
Reis; Mutasarrıf Hüsnü Beyefendi, Reis-i Sani; Kadı Çulhalızade İzzet Efendi, Aza; Müftü Hüseyin Kazım Efendi, Aza; Aslankurt Mustafa Efendi, Aza; Hacı Hüseyin Efendi, Aza; Belediye Reisi Çalıkoğlu Hacı Ahmet Efendi, Aza; Hasan Ağa, Aza; Cıngılzade Hacı Mustafa Efendi, Aza; Seyfalizade Hacı Ahmet Ağa, Kâtip; Hasan Fehmi Efendi
Cebelibereket Livası Merkezi Hukuk-u Osmaniye Cemiyeti Heyet-i İdaresi ber-vech-i bala zevattan intihap edilmiştir. Şehr-i halin 27. gününden itibaren işe mübaşeret edilmiş olduğuna dair işbu intihap mazbatası Nuri ve Bahri Efendilere tebliğ olunur. 23 Mayıs 336
Aza Hüseyin Kazım, Aza; Kadı İzzet, Reis Hüsnü Bey” (44)
Osmaniye’de kurulan Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nde başkanlığına kimi zaman başka kişiler de gelmiştir.
“Osmaniye’de Mustafa Kemal Paşa’nın emir ve talimatı dairesinde Rumeli ve Anadolu Müdafaa-i Hukuk Heyet-i Merkeziyesi namı ile bir heyetin kurulmasına teşebbüs edilmiş, Alibekiroğlu’nun evinde kurulan Heyet-i Merkeziye şu zevattan teşekkül etmiştir: Reis Müftü Yusuf Ziya Efendi, Azalar: Hacı Hüseyin Efendi, Bekir Ağa, Çalıkoğlu Hacı Ahmet Efendi.
Depo Memurluğuna Hacıali Ağa ve Alibekiroğlu Dedeefendi getirildi.
Köy çetelerinin teşkili için Çenet Kadir Ağa, Hayta Hüseyin Ağa ve Divlimoğlu Hacı Efendi komutan olarak görevlendirildi.” (45)
Kuvayımilliye teşkilatının kurulmasından sonra, Fransız Komutanlığının kontrolü altındaki Cebelibereket Sancağı önce Araplı’ya, sonra Bahçe’ye nakledilmiş, Alibekiroğlu ailesinin Oda olarak kullandığı Dede Efendi’nin konağı kuvayımilliyecilerin karargâhı haline getirilmiştir. Sancak ve cephane Alibekirli Camii’ne yerleştirildiği için adına halk tarafından “Sancaklı Camii” denilmiştir.
Osmaniye’de kurulan kuvayımilliye teşkilatına her evden bir çete yazılması için harekete geçilmiştir.
“Kuvayımilliyeciler askerlik çağına geldiği halde askere gitmeyen/gönderilmeyen mükellefler ile milli ve vatani duygularla milli mücadeleye giren gönüllüler olmak üzere başlıca iki grup çetedir.” (46)
Kuvayımilliyeciler, özel üniformaları olmasa da başlarında poşu ve kefiye, üstlerinde gömlek ve cepken, bellerinde kuşak ve altlarında şalvar, ayaklarında çarık olmak üzere o zamanki yerel kıyafetleri giymiştir.
Varlıklı kişiler mallarıyla, din gönüllüleri duaları ve fetvalarıyla, gençler çete yazılarak, kadınlar karargâhta hizmet yaparak, çocuklar çetelere azık taşıyarak veya gözcülük yaparak kuvayımilliyeye hizmet etmiştir.
“Şıh Mehmet henüz 14’ündedir. Çocuk çetedir. Babası Yemen’de şehittir. Ablası Sultan (Güllüoğlu) ile beraberdir. Milli mücadelede Mehmet’in görevi çetelere azık götürmektir.
Ablası ile beraber azık götürdüğü Sakarcalık (Kabukluuşağı) Köyü’nden gelmektedir. Mehmet at üzerindedir. Ablası yürümektedir.
Rızaiye (Deşnik) Mahallesine geldiklerinde karşılarına çıkan Fransız askerleri tarafından at üstündeki Mehmet şehit edilir.
Şehit Mehmet, cesur ablasının çektiği atı üstünde ve ayakları üzengide Osmaniye’ye kadar gelir.
Çocuk Çete Mehmet’in ruhu Yemen’de şehit düşen babası iledir.”
Osmaniyelilerin yiğitliğini anlatan söz kuvayımilliyeciler arasında dilden dile tekrar edilmiştir:
“Yiğit kırk yaşar fırsat bir düşer. Her birimize birkaç düşman düşer.”
43-Şevket Süreyya Aydemir, Tek Adam, Cilt: 2, s.184
44-Ahmet Kılıç, Osmaniye Çete Harbi, Özdoğuş Matbaası, Osmaniye–1976, s.18
45-A.Cevdet Çamurdan, age, s.146
46-Dr. Kemal Çelik, Mut Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Karar Defteri ve Milli Mücadelede Mut, Atatürk Araştırma Merkezi Yy. Ankara
-Ahmet Kılıç, age “Hapishane şimdiki Cumhuriyet meydanın yerindeki Hırlağın hanı idi. Gardiyanları Türk idi. Ağır ve iri anahtarları alındı. Gardiyanlar kendilerini direğe bağlayıp sarmalarını söylediler ve öyle yapıldı. Hasan Onbaşı, Gavur Ali, Serder, Topal Osman içeri girdiler. Bir elinde kama diğer elinde tabanca beklediler. Kadir Çavuş çarşı devriyeliği yapıyor ve o tarafa kimseyi göndermiyordu. Baskıncıların işini gizliyordu. 70 kadar hapis birden boşaldı. Aralarında 7 Ermeni vardı.”
